PLOEG + WERK

Alsnog grote expositie voor veelzijdige Maarten Ploeg: ‘Hij had het te druk voor een kunstcarrière’

22 February at 14:57  · 

21 februari 2023, 20:00

Parool Plus Achtergrond

Maarten Ploeg was een van de grote smaakmakers van het Amsterdam van de jaren tachtig. Hij was kunstenaar, maar stampte net zo makkelijk een illegale discotheek uit de grond. In 2004 overleed hij. In Kunstmuseum Den Haag opent zaterdag een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk.Leg aan jonge mensen van nu maar eens uit wat voor stad Amsterdam in de jaren tachtig was. “Smerig en slecht onderhouden,” zegt Ryu Tajiri (63), de weduwe van Maarten Ploeg. “Er was veel armoede. Veel misdaad ook. Op de Zeedijk durfde je niet te komen.”Toch denkt zij met enige weemoed terug aan het decennium. Net als Rogier van der Ploeg (61), de broer van Ploeg. “Er was niks, maar alles kon,” zegt hij.Meteen een sprekend voorbeeld erbij: “Op de Rozengracht stond een pand leeg. Er sliepen junks, verder gebeurde er niets. Vlak nadat we het hadden gezien, openden mijn broer en ik er met Peter Klashorst onze eigen club: Disco Bizar. We hingen wat neonlichten op, kochten bier bij de supermarkt: klaar.”Rogier van der Ploeg maakt tegenwoordig commercials, Ryu Tajiri is illustrator. Ze waren nauw betrokken bij de totstandkoming van het boek Ploeg + Werk 1958-2004, een in 2018 verschenen dik boek over leven en werk van hun man en broer. Nu fungeert het als de catalogus van de aan Ploeg gewijde overzichtstentoonstelling in Kunstmuseum Den Haag. In elf zalen zijn zo’n zeventig schilderijen van hem te zien, maar ook video’s en computerwerk.In een persbericht schrijft het museum dat de jaren tachtig in Nederland op kunstgebied vooral worden geassocieerd met René Daniëls, Rob Scholte en Marlene Dumas, maar dat de tijd veel rijker was. Met de tentoonstelling van werk van Maarten Ploeg zegt het museum een omissie in de kunstgeschiedenis te willen corrigeren. Citaat: ‘Het werk van Maarten Ploeg is van hoge kwaliteit en speelde een een veel grotere rol dan in eerste instantie gedacht.’ Olieverf op doek, 1991 Beeld Maarten Ploeg/Collectie Ryu TajiriOlieverf op doek, 1991noneBeeld Maarten Ploeg/Collectie Ryu TajiriIngekorte naamMooi, vinden Rogier van der Ploeg en Ryu Tajiri. Maar waarom heeft het zo lang geduurd, denken zij? “Zoals een popgroep een goede manager nodig heeft, heeft een kunstenaar, dood of levend, een actieve galeriehouder nodig. Die ontbrak bij Maarten,” zegt Rogier van der Ploeg.Ryu Tajiri zoekt de reden van de tot nu geringe aandacht van kunsthistorici voor het werk van Ploeg in diens veelzijdigheid. “Hij speelde in bands, schilderde, was bezig met computerkunst, maakte video’s, gaf les aan de Rietveld. Hij is nooit echt bezig geweest met een kunstcarrière, daar was hij veel te druk voor.”Maarten van der Ploeg heette hij officieel. Eind jaren zeventig maakte hij er als student aan de Rietveld Academie kortweg Maarten Ploeg van. Zijn vriend en medestudent Peter van de Klashorst kortte in de zelfde tijd zijn naam in tot Peter Klashorst.Ryu Tajiri, dochter van de Japans-Amerikaanse kunstenaar Shinkichi Tajiri, zat ook op de Rietveld toen. “Maarten en Peter vielen op doordat ze als studenten al exposeerden. Peter was heel luidruchtig, Maarten juist ingetogen. Wat ze gemeen hadden was dat ze allebei enorme workaholics waren.”Veel deden Ploeg en Klashorst samen met Rogier van der Ploeg, die studeerde aan de filmacademie. De drie runden niet allen het illegale Disco Bizar, ze hadden ook hun eigen, alle even illegale tv-station PKP TV (Ploeg, Klashorst en Ploeg). En ze speelden samen in de band Soviet Sex.“Maarten en Peter zaten op de Rietveld op de afdeling audiovisueel. Dat was een soort school binnen de school, waar studenten terechtkwamen die in geen enkel hokje pasten. Ze hadden er de toen de nieuwste videoapparatuur,” zegt Ryu Tajiri.Rogier van der Ploeg: “Die piratenuitzendingen van PKP TV maakten we met spullen van de Rietveld. Toen ze daar op de filmacademie lucht van kregen, ontving ik een brief – ik heb hem nog – van de directie: als ze er achter zouden komen dat ik apparatuur van school gebruikte voor illegale activiteiten, kon ik meteen vertrekken.”Sceptisch bekeek men op de filmacademie ook de videoclips die Van der Ploeg maakte bij songs van Soviet Sex. “Ze zeiden: ‘Je denkt toch zeker niet dat je daar later je brood mee kunt verdienen?’ Op de Rietveld werd het nieuwe veel meer omarmd.”Bedachtzamer en kalmerAls schilder was Ploeg aanvankelijk een Nederlandse representant van de Nieuwe Wilden, een Duitse kunststroming die het expressionisme nieuw leven inblies. Maar anders dan Klashorst ging hij al snel bedachtzamer, kalmer werk maken. Het Kunstmuseum herkent er – volgens het eerder geciteerde persbericht – elementen van onder meer De Stijl en Picasso in.Zoals bij alles wat Maarten Ploeg ondernam was zijn productie als schilder enorm. Waar alles is gebleven, is niet helemaal duidelijk, volgens Ryu Tajiri, die tot een inventarisatie van rond de 400 schilderijen kwam.“Het gemeentemuseum in Den Haag, het huidige Kunstmuseum, kocht als eerste werk van hem aan en er zit veel in particuliere collecties. Maar het is soms een beetje gissen naar waar het precies is terechtgekomen. Op verkooplijsten uit die tijd staat soms niet meer dan ‘zonder titel, 100 x 150 cm’, de eigenaar is inmiddels niet meer te traceren.”Rogier van der Ploeg: “Sommige eigenaars hebben we weten te achterhalen met behulp van foto’s die mijn moeder maakte bij openingen.”Op PinkpopMaarten en hij groeiden op in Hilversum. “Mijn vader was hoogleraar orthopedagogiek. Mijn moeder werkte bij de NCRV, waar mijn opa onderdirecteur was. We woonden zo’n beetje in de achtertuin van de omroep. Als ze proefpersonen nodig hadden, kwam ze al snel bij ons uit.”In het boek Ploeg + Werk staan schattige foto’s van Maarten en Rogier van der Ploeg als piepjonge deelnemers, allebei met een brilletje op, aan het spelprogramma Strip Kwis. “Op tv waren we maar één keer te zien, maar we waren proefdeelnemers voor alle afleveringen. Het gaf ons de gelegenheid veel bekende striptekenaars te interviewen voor ons eigen blaadje Bommelkoerier, waarvan Maarten de hoofdredacteur was.”Thuis werd ook het fanclubblad gemaakt van de Amsterdamse popgroep Zen (bekend van de hit Hair), waarin Maarten en Rogiers oom Dirk de gitarist was. “De fanmail die we op ons adres kregen, ontging de postbode niet. Hij vroeg ons of wij handtekeningen van de groep konden regelen.”Zelf speelden Maarten Ploeg en broer Rogier behalve in Soviet Sex ook in Blue Murder en Astral Bodies, waar ook Ryu Tajiri als toetsenist deel van uit maakte. Rogier van der Ploeg: “Soviet Sex was underground, in die andere groepen maakten we echte liedjes. Met Blue Murder hebben we op Pinkpop en in Londen in de Marquee gestaan. Het nummer Talk Talk Talk wordt op Spotify nog dagelijks honderden keren beluisterd.”Digitale pionierAl vroeg was Maarten Ploeg gegrepen door de artistieke mogelijkheden van de computer. Waar hij als schilder altijd figuratief werkte, maakte hij op de computer juist abstract werk. “Hij was echt een pionier in de digitale revolutie,” zegt Ryu Tajiri.“Als docent op de Rietveld zorgde hij dat daar een Amiga-computer kwam en stimuleerde hij studenten ermee te werken. Internet voorzag hij ook al vroeg. Rogier en ik hebben ons de laatste negentien jaar vaak afgevraagd: wat zou hij allemaal nog hebben gedaan als hij nu leefde?”In 2004 overleed Maarten Ploeg aan kanker, 45 jaar oud nog maar. “Bij de dokter kregen we te horen dat hij nog twee maanden tot een jaar te leven had, het werden veertien maanden,” zegt Ryu Tajiri.Het slechte nieuws betekende een einde aan zijn enorme productie als kunstenaar. Rogier van der Ploeg: “Hij wilde niet langer maken, hij wilde doen. We maakten uitstapjes, gingen elke maand uit eten in wat we dachten dat het beste restaurant van Amsterdam was. Over zijn nalatenschap als kunstenaar maakte hij zich totaal niet druk, daar was hij helemaal niet mee bezig. Vrienden en familie, daar ging het om in die laatste tijd.”Ryu Tajiri: “Bij ontmoetingen met vrienden hanteerde hij de vijfminutenregel: er mocht vijf minuten over zijn ziekte worden gepraat, daarna moest het weer ergens anders over gaan. Op de laatste foto’s die van hem zijn gemaakt, zie je dat hij met één been al in een soort schemerzone verkeert en ons observeert.”Maarten Ploeg, Kunstmuseum Den Haag, 25/3 t/m 11/6. Het boek Ploeg + Werk is daar en via http://maartenploeg.nl te koop voor €39,90.